DUVAR- İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Şafak Ulusoy’un, 36 ülkeden alınan 222 ton balığı (orkinos) konservesiyle yaptığı araştırma sonucunda ton balığında cıva ve arsenik tespit edildi. Birgün müellifi Özgür Gürbüz, uzmanların haftalık en çok 120 gramlık bir ya da iki kutu ton balığı tüketimini önerdiklerini belirtti. Ulusoy’un araştırma sonuçlarını aktaran Gürbüz, Gebeler ve çocukların da hekim denetiminde ton balığı tüketmesinin sağlıklı olacağına dikkat çekti.
Gürbüz’ün “Ton balığında cıva ve arsenik uyarısı” başlıklı yazısının ilgili kısmı şöyle:
“Balığın çok yararlı bir eser ve protein kaynağı olduğunu belirten Dr. Şafak Ulusoy, ‘Tüketicilerin sıhhatini denetim etmek ismine yetkililerin alacağı tedbirler var. Örneğin Avrupa’nın en çok su eseri tüketimi yapan ülkesi İspanya’da yetkili şahıslarca periyot devir hangi eserin ne kadar ve hangi kümeler tarafından tüketebileceği tertipli izleme programlarıyla duyuruluyor. Nizamlı izleme programlarının olması şart’ diyor. Şafak Ulusoy, ‘Bugün denizden avlanan bir su eserinin tehlike arz etmesi, onun daima bu içeriği birebir oranda içereceği manasına gelmiyor. Bu fakat ay ay raporlanarak çevresel ekolojik koşulları da içine alan bir düzenleme programıyla mümkün olabilir’ diye de ekliyor.
ÇOCUKLAR VE GEBELER İÇİN İKAZ ŞART
2017 ila 2019 yılları ortasında gelişmiş ve gelişen ülkelerden alınan 222 farklı ton balığı konservesi tahlilleri, cıva ölçüsünün kimi ülkelerde gramda 0,95 mikrograma kadar çıktığını gösteriyor. Cıva için belirlenen memleketler arası hudut ise 0,30 mikrogram. Alınan örneklerde inorganik arsenik ölçüsünün ise gramda 0,07 mikrogramı bulduğu görülüyor. Bu mevzuda bir hudut bedel olmasa da uzun mühlet inorganik arsenik alınması kronik arsenik zehirlenmesine yol açabiliyor, maruz olma seviyesine nazaran de çeşitli hastalıklara ve kansere neden olabiliyor. Cıvada en yüksek sayıya Tunus’tan alınan örnekte, inorganik arsenikte ise en yüksek pahaya Letonya ve Avustralya’da rastlanmış. Türkiye’den alınan örneklerde ise cıva pahası 0,06’da, inorganik arsenik bedeli ise 0,01’de kalmış.
Ulusoy araştırmasının sonuçlarını şöyle pahalandırıyor: ‘Bu iki metali baz alırsak haftada 120 gramlık bir kutu ton balığından fazlasını tüketmek inançlı değil. Çocuklar ve gebeler için bu sayı geçerli değil. Onların bu tüketimi yapması inançlı olması için kurumların ve tabiplerin müsaadesinde olmalı. Ağır metalden kaçışın yolu yok fakat izlenebilir ve gerekli ikazlar yapılabilir. Benim araştırmam çocuklar gebeler ve kanser hastası üzere riskli tüketici kümesindeki beşerler için ülkelerin yahut bölgesel kurumların ne kadar tüketim yapması gerektiğiyle ilgili bilgi vermesi, halk sıhhati ismine açıklama yapılması ve bu bilgi akışının sistemli olması gerektiğini vurguluyor’.
İSKENDERUN’DA İZLEME YAPILMALI
Analizde rastlanan kıymetlerin rastgele bir ülkede yüksek yahut düşük olması uzun vakitli bir garanti sağlamıyor zira orkinos (ton balığı) avcılığının yapıldığı hatta işlendiği yerler tıpkı. Denizlerdeki kirlilik düzeyi o bölgedeki bir endüstriyel kazaya, petrol sızıntısına, maden kazasına yahut öbür bir kaynaktan gelen kirliliğe nazaran değişebiliyor. Bu yüzden de Dr. Ulusoy, ton balığı konservesi üzere tüm dünyada çok fazla tüketilen değerli bir besin eserinin risk taşıyıp taşımadığının, avlanan bölgeden satışa sunulan ülkedeki su eseri tüketim ölçüsüne, bireylerin yaşından risk durumuna kadar farklı faktörlere bakılarak belirlenmesi gerektiğini söylüyor. Ulusoy, İskenderun’da zelzele kaynaklı suda kirlenme olabileceğini, o nedenle bölgede kesinlikle sistemli tahlillerle izleme yapılması gerektiğini de vurguluyor.
NEDEN TON BALIĞI?
Besin zincirinin en üst basamağında yer alan ton balıkları (orkinos) ömür döngüsü uzun balıklardır. Başka balıkları yiyerek beslenirler ve uzun ömür mühletleri nedeniyle daha fazla ağır metal biriktirebilirler. Tıpkı halde kılıç balığı, köpek balığı üzere öbür balıkları avlayan, kalkan üzere derin sularda gezebilen balıkları tüketirken de dikkatli olmak gerekir. Mideye üzere kabuklu deniz canlıları da hudutlu tüketilmesi gereken su eserleri ortasında yer alıyor.
ERKEN YAŞTA ÖLÜMLERE NEDEN OLABİLİR
Prof. Dr. Kayıhan Pala ise arseniğe ait şu ihtarlarda bulunuyor: Su ve besin ile uzun müddetli arseniğe maruz kalınması kronik arsenik zehirlenmesine yol açabilir. Deri lezyonları ve deri kanseri bu zehirlenmenin en tipik özelliklerini oluşturur. Arsenik deri kanseri yanında mesane ve akciğerlerde de kansere neden olabilir. Anne karnındaki bebekler de arsenikten etkilenebilir ve gelişim bozuklukları ortaya çıkabilir. Ayrıyeten anne karnında ya da erken çocukluk periyodunda arsenik etkilenimi, kanserler, akciğer hastalıkları, kalp krizleri ve böbrek yetmezliği nedeniyle erken yaşta ölümlere neden olabilmektedir.” (HABER MERKEZİ)