Dünya genelinde ülke ekonomilerinin Covid-19 salgını akabinde toparlanmaya başlaması sonucu ortaya çıkan arz-talep dengesizliği, geçen yıl ağustos sonundan itibaren tesirini hissettiren global bir güç krizine dönüştü.
Enerji krizi, Ukrayna’daki savaş sonrasında Batılı ülkelerin yaptırım uyguladığı Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışında kesintilere gitmesi sonucu daha da derinleşti.
Kriz nedeniyle rekor düzeye ulaşan doğalgaz ve kömür fiyatları, elektrik fiyatlarına da daima ve yüksek oranlı artışlar olarak yansıdı.
FİYATLAR AVRUPA’DA MEGAVATSAAT BAŞINA 500 EURO’YA YAKLAŞTI
Londra merkezli niyet kuruluşu Ember, güç borsası Nord Pool ve Güç Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) bilgilerinden derlenen bilgilere nazaran, Fransa’da elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2021’de megavatsaat başına aylık ortalama 77,4 Euro iken, bu sayı Ağustos 2022’de megavatsaat başına ortalama 492,99 Euro’ya çıktı.
Almanya’da elektrik piyasa fiyatı kelam konusu periyotta megavatsaat başına ortalama 82,81 Euro düzeyinden 469,35 Euro’ya yükseldi.
İtalya’da Ağustos 2021’de megavatsaat başına aylık ortalama 112,66 Euro olan elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2022’de megavatsaat başına ortalama 543,48 Euro’yu buldu.
Fiyatlar İspanya’da da tıpkı devirde megavatsaat başına ortalama 106 Euro’dan 154,99 Euro’ya çıktı. İspanya’da elektrik fiyatlarının Mart 2022’de megavatsaat başına aylık ortalama 283 Euro’ya çıkmasının akabinde elektrik üretiminde kullanılan doğalgaza tavan fiyat uygulandı. Ülkede Nisan 2022 prestijiyle elektrik fiyatları düşüşe geçti ve son bir yılda fiyatlardaki artış başka ülkelere nazaran daha hudutlu kaldı.
Birleşik Krallık’ta ise elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2021’deki megavatsaat başına ortalama 106,83 sterlin iken, Ağustos 2022’de 370,28 sterline yükseldi.
Türkiye’de spot piyasada elektrik fiyatları da doğalgaz ve kömür fiyatlarının rekor kırması ve dövizdeki dalgalanmanın tesiriyle son bir yılda artış gösterdi. Ağustos 2021’de megavatsaat başına ortalama 557,37 lira olan elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2022’de 3 bin 66 liraya çıktı.
FİYATLARDAKİ ARTIŞ YÜZDE 500’Ü AŞTI
Böylece, aylık ortalama elektrik piyasa fiyatları Fransa’da bir yılda yüzde 537, Almanya’da yüzde 466,7 ve İtalya’da yüzde 382,4 artışla rekor düzeye ulaştı.
İspanya’da fiyatlar yüzde 46,2 yükselirken, Birleşik Krallık’ta elektrik piyasasındaki fiyat artışı son bir yılda yüzde 246,6 olarak hesaplandı.
Türkiye’de spot elektrik fiyatları da kelam konusu devirde yüzde 450 artış gösterdi.
Elektrik üretiminde kullanılan doğalgaz fiyatına tavan uygulayan İspanya haricinde kelam konusu ülkelerin hepsinde yaz aylarındaki yüksek talep, kuraklık ve Rusya’dan Avrupa’ya gaz akışının süratle düşmesiyle elektrik fiyatlarındaki artış hızlandı.
ELEKTRİK FİYATLARI YÜKSEK SEYREDEBİLİR
Ember Elektrik ve İklim Bilgi Analisti Ufuk Alparslan, AA muhabirine, elektrik piyasalarında fiyatların elektrik arz ve talep eğrilerinin kesişmesiyle oluştuğunu belirtti.
Talebi karşılamak için elektrik üretim kaynaklarının en ucuzdan en değerliye sıralandığını ve talebi en son karşılayan üretim maliyetinin piyasa fiyatını belirlediğini anlatan Alparslan, şu bilgileri paylaştı:
“Buna marjinal fiyatlama deniyor. Şu anda en değerli elektrik üretim kaynağı doğalgaz haline geldi. Talebi karşılamak için doğalgaz santrallerinden 1 megavatsaatlik üretim bile yapılsa, fiyatı bu üretim belirlemiş oluyor. Bu nedenle, savaştan evvel başlayan ve son bir yıldır süregelen yüksek doğalgaz fiyatları elektrik fiyatlarına da yansıdı. Hasebiyle elektrik üretiminde kıymetli oranda rüzgar ve güneş gücü üzere ucuz üretim kaynakları olan ülkelerde bile elektrik fiyatlarındaki artış kaçınılmaz oldu. Lakin rüzgar ve güneşle gerçekleştirilen üretim ona karşılık gelecek doğalgaz ithalatına mahzur olduğu için güç ithalatını düşürerek iktisada büyük katkı sağlıyor.”
Alparslan, piyasada 2025’e kadar vadeli doğalgaz fiyatlarının yüksek seyredeceğinin öngörüldüğünü ve bu nedenle elektrik fiyatlarının da birkaç yıl boyunca yüksek kalmasının beklendiğini tabir etti.
TÜRKİYE’DE ETKİLENİYOR
Bu nedenle Avrupa Birliği ülkelerinin elektrik piyasası dizaynında süreksiz ya da kalıcı birtakım değişikliklere gitme kararı almaya başladığını söyleyen Alparslan, “Öte yandan, kömür fiyatlarında da misal bir yükseliş kelam konusu olduğundan, doğalgaz fiyatı artmasaydı kömür elektrik fiyatlarını üstte tutacaktı. Türkiye de döviz kurundaki yükseliş nedeniyle fosil yakıt fiyatlarındaki artıştan bir o kadar daha etkileniyor” değerlendirmesinde bulundu.